1.
Inleiding
Een voldoende betrokkenheid van ouders bij het schoolleven is essentieel voor de leerkansen van kinderen. Van ouders verwachten we dat ze geïnteresseerd zijn in wat hun kinderen meemaken op school, positief staan t.o.v. school en schoolwerk, voor een rustige omgeving zorgen waarin het kind huistaken kan maken, ervoor zorgen dat hun kinderen tijdig aanwezig zijn op school, ...
Aangezien betrokkenheid van ouders van essentieel belang is, werd sinds het schooljaar 2010-2011 in alle Nederlandstalige scholen een engagementsverklaring ingevoerd. De omgevingsfactoren (onbekendheid met het Vlaams onderwijssysteem en de gebruiken ervan, de thuistaal die verschilt van instructietaal, ...) die een engagementsverklaring rechtvaardigen, zijn misschien niet overal even sterk aanwezig, maar toch zijn afspraken tussen school en ouders in elke school eigenlijk van groot belang.
Wanneer de leerkansen van een leerling precair zijn, zijn dergelijke engagementen des te meer nodig, maar eigenlijk is een minimale betrokkenheid van ouders bij het schoolleven van de kinderen altijd noodzakelijk.
Het engagement t.a.v. taal kon tot het schooljaar 2011-2012 alleen worden ingevuld na akkoord in het LOP waartoe een school behoort. Sinds schooljaar 2011-2012 kunnen ook scholen die gelegen zijn in een gemeente waar geen lokaal overlegplatform is opgericht het taalengagement invullen indien ze hierover een akkoord bereiken (zie 4.4).
2.
Wat is een engagementsverklaring?
Een engagementsverklaring is een geheel van wederzijdse afspraken tussen school en ouders.
De school maakt duidelijk welke inspanningen en initiatieven ze neemt om de dialoog met ouders vlot te laten verlopen enerzijds, en ouders engageren zich tot betrokkenheid anderzijds. De wederzijdsheid, de wisselwerking tussen school en ouders is in de engagementsverklaring dus een zeer belangrijk element.
De doelstelling van de engagementsverklaring is ouderbetrokkenheid bij het schoolgebeuren te vergroten, zodat de leerkansen van de kinderen vergroten.
3.
Integratie in het schoolreglement
De engagementsverklaring wordt geen afzonderlijk document maar wordt geïntegreerd in het schoolreglement, dat bij elke inschrijving ter ondertekening aan de ouders voorgelegd moet worden (zie BaO/2002/1, 'Informatie bij eerste inschrijving en schoolreglement' van 8 februari 2002).
Aan de thema's die nu reeds verplicht in het schoolreglement opgenomen zijn wordt voortaan dus de engagementsverklaring toegevoegd.
4.
Rond welke thema's dient er een engagementsverklaring te komen?
Het gaat om vier thema's:
4.1.
Engagement in verband met oudercontact
School en ouders maken via de engagementsverklaring duidelijke afspraken omtrent het oudercontact.
Zo licht de school toe hoe ze hieromtrent informeert, welk beleid ze heeft om het oudercontact te regelen met ouders die, om welke reden ook, niet bereikbaar zijn op de klassieke oudercontactmomenten. Die afspraken kunnen in functie van de plaatselijke omstandigheden verschillen, kunnen initiatieven omvatten waarin de school samenwerkt met externe partners, ...
Ouders engageren zich bijvoorbeeld om een minimaal aantal keer aanwezig te zijn op oudercontacten of contact te hebben met leerkrachten op een andere manier (afspraken op andere momenten, huisbezoeken, ...).
4.2.
Engagement inzake voldoende aanwezigheid
School en ouders maken via de engagementsverklaring duidelijke afspraken omtrent de voldoende aanwezigheid van de leerlingen.
Zo kan de school haar spijbelbeleid toelichten, haar beleid inzake 'op tijd komen',...
Niet alleen voor leerplichtige leerlingen maar ook voor kleuters is een voldoende aanwezigheid op school essentieel voor een succesvolle schoolcarrière. Ouders engageren zich om hun kinderen 's ochtends en 's middags op tijd naar school te brengen, hun kinderen zowel in het kleuter als in het lager onderwijs regelmatig naar school te laten gaan, de school te steunen in de aanpak van het spijbelen, ...
4.3.
Engagement in verband met deelnemen aan alle vormen van individuele begeleiding
Ouders moeten ingelicht worden over het beleid van de school bij leermoeilijkheden of andere situaties die aanleiding kunnen geven tot begeleidingsmaatregelen. Ouders zelf moeten zich engageren om positief mee te werken aan het begeleidingsaanbod van de school.
4.4.
Een positief engagement ten opzichte van de onderwijstaal van de school.
Dit engagement houdt in dat de ouders hun kind aanmoedigen om Nederlands te leren. Vanaf het schooljaar 2014-2015 wordt dit engagement in het schoolreglement uitgebreid met de bepaling dat de ouders positief staan ten aanzien van extra initiatieven en maatregelen die de school neemt om de taalachterstand van de leerlingen weg te werken.
Leerlingen die anderstalig zijn, hebben er baat bij om ook buiten de school in contact te komen met de Nederlandse taal.
Zeker in Brussel is er een sterke aanwezigheid van niet-Nederlandstalige kinderen en is de omgevingstaal van deze kinderen vaak niet het Nederlands.
Omdat dit engagement evenwel betrekking heeft op de vrije tijd van de betrokken leerlingen en hun ouders, en dit het recht op privé-, familie- en gezinsleven raakt, is dit engagement beperkt gehouden: de leerling moet aangemoedigd worden om Nederlands te leren. Dit is immers een engagement dat redelijkerwijze kan worden verondersteld voort te vloeien uit de inschrijving in een Nederlandstalige school zelf.
Het engagement rond de positieve houding ten aanzien van extra initiatieven en maatregelen die de school neemt om de taalachterstand van de leerlingen weg te werken, is te zien in relatie met de nieuwe bepalingen rond de taalsceening, het taaltraject en het taalbad vanaf 1/9/2014 (zie omzendbrief BaO/2014/01, Screening niveau onderwijstaal, taaltraject en taalbad in het gewoon lager onderwijs).
De andere engagementen (4.1 t.e.m. 4.3) kunnen worden geconcretiseerd door het schoolbestuur, na overleg binnen de schoolraad en al dan niet met inbreng van de scholengemeenschap. Omdat het niet de bedoeling is om door bijkomende engagementen inzake de onderwijstaal een bijkomende toelatingsvoorwaarde te creëren waardoor anderstalige leerlingen niet in de school ingeschreven zouden kunnen worden, is er voor het taalengagement een bijkomende vereiste die er voor moet zorgen dat men tot evenwichtige en realistische engagementen komt:
- scholen gelegen in een gemeente waar een lokaal overlegplatform is, kunnen andere bepalingen over het positieve engagement van ouders ten aanzien van de onderwijstaal toevoegen op voorwaarde dat daarover in het lokaal overlegplatform een akkoord is bereikt.
- scholen gelegen in een gemeente waar geen lokaal overlegplatform is, kunnen andere bepalingen over het positieve engagement van ouders ten aanzien van de onderwijstaal toevoegen op voorwaarde dat daarover een akkoord bereikt is met minstens twee derde van de scholen met dezelfde onderwijstaal gelegen in die gemeente.
5.
Wie bepaalt de inhoud van de engagementsverklaring?
Het is aan elk schoolbestuur om de engagementsverklaring voor de eigen scholen te concretiseren. Belangrijk is dat steeds de wederzijdsheid aan bod komt: wat biedt de school aan de ouders en waartoe engageren de ouders zich?
Aangezien het schoolreglement besproken moet worden in de schoolraad, moet ook de inhoud van de engagementsverklaring voorwerp van overleg met deze schoolraad zijn.
Voor wat betreft de eerste drie engagementen (4.1 t.e.m. 4.3), heeft de scholengemeenschap de mogelijkheid (niet de verplichting) om deze verder vorm te geven voor de scholen binnen de scholengemeenschap. Binnen eenzelfde scholengemeenschap zal daardoor de engagementsverklaring eenduidig en als positief instrument kunnen ingezet worden in de relatie tussen scholen en ouders.
Het vierde engagement (taal) kan enkel uitgebreid worden als daar een akkoord over is bereikt (zie 4.4).
6.
Wat is de draagwijdte van de engagementsverklaring?
Het schoolreglement is voor het basisonderwijs hét document dat de wederzijdse rechten en plichten tussen school en ouders regelt. Het is dan ook de aangewezen plaats om de engagementsverklaring, die eveneens afspraken tussen school en ouders regelt, in het schoolreglement op te nemen.
Door de engagementsverklaring te integreren in het schoolreglement verkrijgen de erin opgenomen engagementen hetzelfde afdwingbaar karakter als de bepalingen die nu reeds in het schoolreglement zijn opgenomen.
Een inschrijving van een leerling kan pas tot stand komen als de ouders instemmen met het schoolreglement. Voor inschrijvingen sinds het schooljaar 2010-2011 betekent dit dat er bij inschrijving ook instemming moet zijn met de engagementsverklaring, anders kan er geen inschrijving volgen.
Anderzijds mag de engagementsverklaring niet tot gevolg hebben dat het leerrecht van jongeren wordt geschaad. Het leerrecht van jongeren kan nooit worden geschonden louter omdat hun ouders hetgeen met de school is afgesproken niet nakomen. De engagementsverklaring, i.c. het niet naleven ervan door de ouders, kan geen aanleiding zijn tot het schorsen of uitsluiten, of vanaf 1 september 2014, het tijdelijk of definitief uitsluiten, van leerlingen.
7.
Inwerkingtreding
De engagementsverklaring is van toepassing voor inschrijvingen voor het schooljaar 2010-2011. Aangezien deze inschrijvingen reeds plaats kunnen vinden in het schooljaar 2009-2010 dienen de schoolbesturen hun schoolreglement, inclusief de engagementsverklaring, tijdig aan te passen.
