Onderwijsonderzoeken

Titel
Krachtige leeromgevingen en scholenbouw
Korte omschrijving
In het masterplan scholenbouw (17 juli 2015- OD4.5) wordt gesteld dat we via goede praktijken zullen nagaan hoe, ter ondersteuning van het ontwerp en de inrichting van innovatieve materiële leeromgevingen, vorm kan worden gegeven aan een gedifferentieerde, ICT-ondersteunde leeromgeving die meerdere leerstijlen toelaat (‘blended learning’) en hoe deze in de praktijk wordt ingezet. willen we met dit onderzoek een antwoord verkrijgen op de volgende vraag: “Hoe kan de materiële omgeving van het schoolgebouw bijdragen tot het versterken van de leerervaringen?” Concreet zoeken we antwoorden op de vragen: “Welke ruimtelijke oplossingen naar organisatie van de ruimte, vormgeving, technieken, ICT-integratie en meubilair dienen zich aan om krachtige leeromgevingen (ruim gedefinieerd) mogelijk te maken? Hoe zijn deze ontwerpoplossingen te realiseren binnen de huidige regelgeving, beschikbare budgetten, randvoorwaarden op het vlak van infrastructuur, de capaciteitsproblematiek in onderwijs en afgestemd met de vereisten rond duurzaam bouwen?”
Status
Lopend
Startdatum
01/10/2017
Einddatum
30/06/2018
Omschrijving van het onderzoeksopzet

In het masterplan scholenbouw (17 juli 2015- OD4.5) wordt gesteld dat we via goede praktijken zullen nagaan hoe, ter ondersteuning van het ontwerp en de inrichting van innovatieve materiële leeromgevingen, vorm kan worden gegeven aan een gedifferentieerde, ICT-ondersteunde leeromgeving die meerdere leerstijlen toelaat (‘blended learning’) en hoe deze in de praktijk wordt ingezet.

Het is algemeen aanvaard dat er verschillende leerstijlen zijn en dat leren op verschillende manieren kan ondersteund worden. Ook is er sprake van toenemende aandacht voor welbevinden op school en het belang van ICT in het onderwijs. Door de capaciteitsproblematiek komt de onderwijsinfrastructuur onder druk te staan. De gevolgen van het M-decreet voor op toenemend gedifferentieerd gebruik van de ruimte zijn momenteel nog niet in te schatten. Door deze evoluties worden de klassieke ruimtelijke indeling, vormgeving en inrichting van het schoolgebouw in vraag gesteld. Er is dan ook nood aan een ruimer beeld aangaande ruimtelijke benaderingen die betere ondersteuning bieden voor verschillende leerstijlen. 

De centrale onderzoeksvraag is:  “Hoe kan de materiële omgeving van het schoolgebouw bijdragen tot het versterken van de leerervaringen?” Concreet zijn het volgende vragen:

  • “Welke ruimtelijke oplossingen naar organisatie van de ruimte, vormgeving, technieken, ICT-integratie en meubilair dienen zich aan om krachtige leeromgevingen (ruim gedefinieerd) mogelijk te maken?
  • Hoe zijn deze ontwerpoplossingen te realiseren binnen de huidige regelgeving, beschikbare budget, randvoorwaarden op het vlak van infrastructuur, de capaciteitsproblematiek in onderwijs en afgestemd met de vereisten rond duurzaam bouwen?”

Met dit project wel men dus zicht krijgen op manieren om de relatie tussen de schoolinfrastructuur en onderwijsdoelen te versterken om zo “scholen voor de toekomst” te (her)ontwerpen en dus 21st century learning mogelijk te maken. Dit onderzoek maakt gebruik van een contextanalyse (juridische en financiële kaders) en een case study in 8 Vlaamse scholen.

Omschrijving van de onderzoeksresultaten

Op basis van de analyse van de data werden innovatieve ruimtelijke oplossingen ontworpen die toepasbaar zijn in de Vlaamse context. Voor elk van deze ruimtelijke innovatieve oplossingen werd een informatieve fiche opgesteld. Deze fiches zijn gestructureerd aan de hand van een matrix, bestaande uit twee assen. Een pedagogische as die verscheidene pedagogische uitgangspunten en activiteiten omvat en een architecturale as die ontwerpmogelijkheden in schoolgebouwen beschrijft.

In de fiches wordt onder meer een beschrijving gegeven van de ruimtelijke oplossing, welke ruimtes hiervoor nodig zijn en waar in de school de oplossing toegepast kan worden. Ook de voordelen van het implementeren van de oplossing komen aan bod, net als welke 21ste eeuwse vaardigheden gestimuleerd kunnen worden. Daarnaast wordt ook aangegeven welke zaken van belang zijn binnen het transformatieproces om tot deze oplossing te komen en wat belangrijke voorwaarden voor succes zijn.

Wanneer de hiervoor benodigde en relevante data ter beschikking was, werd ook het kostenplaatje en mogelijke financieringskanalen besproken. Tot slot wordt verwezen naar praktijken waarin deze oplossingen reeds toegepast worden, via links en interessante praktijken.

Daarnaast werd voor elk van de deelnemende scholen een curriculum vitae opgemaakt. In dit CV zijn onder andere schoolgegevens terug te vinden en informatie over het pedagogisch project. Daarnaast wordt de fysieke leeromgeving besproken en visueel geïllustreerd. Er wordt een beschrijving gegeven van het transformatieproces dat de school doorliep om tot de huidige fysieke leeromgeving te komen. Hierbij worden per casus verschillende belangrijke succesvoorwaarden en aandachtspunten aangekaart, gebaseerd op en aan de hand van quotes van diverse actoren: leerlingen, leerkrachten en andere leden van het schoolteam. Tot slot zijn in de CV’s ook een overzicht van toepasbare fiches en contactgegevens terug te vinden.

 

Ter evaluatie van het matrix- en fichesysteem werden focusgroepen met een mix aan (externe) relevante stakeholders en experten uit het onderwijsveld georganiseerd Het onderzoeksteam bezocht ook een school die deelnam aan focusgroep en testte de toepassing en het gebruik ervan uit samen met de directie en het schoolteam.

 

De literatuurstudie en de analyse van de verschillende cases vormden de basis voor de praktijkgerichte inspiratiegids. Deze inspiratiegids heeft een drieledige doelstelling:

  • sensibiliseren van bouwheren;
  • inspireren met onderbouwde goede praktijkvoorbeelden; 
  • ondersteunen in het plannings- en ontwerpproces van bouwen en verbouwen (eventueel via stappenplannen), en dit binnen de bestaande financiële en fysieke normering.

In dit onderzoek werd, na een literatuurstudie en status questiones, een meervoudige exploratieve casestudy opgezet in zes Vlaamse en Brusselse scholen. In deze casestudies werden verschillende onderzoeksmethoden gecombineerd: observaties in de school en in klassen om een analyse van de omgeving te doen, twee lesobservaties en interviews met leraren.

Trefwoord
SCHOOLGEBOUW
Thema
Ad hoc