Onderwijsonderzoeken

Titel
SONO Vrije ruimte 2019: Leraren aantrekken en behouden in grootstedelijke context
Korte omschrijving
Onderzoek in de vrije ruimte van SONO 2019
Status
Afgerond
Startdatum
01/09/2019
Einddatum
31/08/2020
Omschrijving van het onderzoeksopzet

Heel wat wetenschappelijk onderzoek stelt vast dat in scholen met een kansarme leerlingenpopulatie vaak de minst ervaren leerkrachten werken. Op basis van TALIS data blijkt dat de situatie in Vlaanderen zeer uitgesproken is. Meer dan in andere landen werken ervaren leerkrachten in Vlaanderen meestal in een minder uitdagende context terwijl startende leraren in scholen werken met een kansarme leerlingenpopulatie. Mogelijk wordt deze tendens nog versterkt in tijden van schaarste op de arbeidsmarkt. De ongelijke verdeling van leraren heeft o.a. budgettaire consequenties aangezien jonge leraren door hun beperkte anciënniteit goedkoper zijn dan ervaren leraren. Verder zijn er mogelijk ook gevolgen naar leeruitkomsten aangezien onderzoek uitgewezen heeft dat de effectiviteit van leerkrachten stijgt naarmate zij meer ervaring hebben (Rice, 2003). De vraag rijst hoe het beleid zou kunnen interveniëren op de ongelijke verdeling van ervaren leerkrachten. Hiervoor zouden we eerst meer inzicht moeten hebben in de mechanismen die deze relatie veroorzaken. Scholen met een hoge OKI worden ruimer omkaderd wat in principe voordelen zou moeten bieden voor leraren maar blijkbaar wegen die niet op tegen mogelijke nadelen. We vermoeden dat scholen met een uitdagende leerlingenpopulatie – vaak geconcentreerd in de grotere steden – het moeilijker hebben om leerkrachten aan te trekken en te behouden omdat dit extra inspanningen vergt van het personeel (bv. beperktere kennis Nederlands, cultuurverschillen, meer tijd nodig voor ordehandhaving in de klas, …). Maar ook tal van andere aspecten kunnen een rol spelen zoals het beleidsvoerend vermogen in een school, de bereikbaarheid van een school (woon-werk afstand),  enzovoort. Dit onderzoek zou op zoek moeten gaan naar verklaringen waarom scholen in een grootstedelijke context het moeilijk hebben om leerkrachten aan te trekken en te behouden.

Met dit onderzoek willen we een diepgaande analyse van beleid en praktijken in 2 groepen scholen in een grootstedelijke context, waar er enerzijds een beperkt personeelsverloop is en anderzijds een groot personeelsverloop. Hoe komt dat? Wat zijn bepalende factoren? Is er een rol voor de schoolleider/schoolbestuur/scholengemeenschap/extern netwerk? Wat blijken uit dit onderzoek belangrijke hefbomen te zijn die ook andere scholen kunnen inspireren?

Hierbij wordt een kwalitatief onderzoek uitgevoerd in 10 scholen (4 in Antwerpen en 6 in Brussel). In elke school vinden interviews plaats met de schoolleiding en 3 leraren. We mikken hierbij dus op 4 interviews per case (in totaal dus 40 interviews).

 

Na de dataverzameling zullen de gegevens verwerkt worden via verticale en horizontale analyse. De rapportering van de resultaten zal gebeuren in een eindrapport waarin ook aandacht is voor aanbevelingen voor beleid en praktijk.

 

Omschrijving van de onderzoeksresultaten

In dit diepte-onderzoek van 10 basisscholen in grootstedelijke context werd via interviews met schoolleiders en (ervaren en startende) leraren nagegaan welke factoren een invloed hebben op het aantrekken en behouden van leraren. Ook werd er een vergelijking gemaakt tussen scholen met een hoge en een lage retentie van leraren.

De grootstedelijke context brengt voor lerarenteams heel wat uitdagingen met zich mee. Het negatieve imago van de grootstedelijke context bemoeilijkt het aantrekken van nieuwe leraren. Toch stellen de onderzoekers vast dat vooral de werkcondities bepalend zijn voor de mate waarin scholen erin slagen leraren aan te trekken en te behouden. Om leraren binnen de school te houden, zal er volgens de onderzoekers actief ingezet moeten worden op een sterke schoolleider en een sterk schoolteam, het betrekken van leraren bij beslissingen, het proactief rekruteren, het creëren van een schoolcultuur met een grote ouderbetrokkenheid en het duidelijk afspraken maken omtrent het omgaan met leerlingen met gedrags- en disciplineproblemen. Immers, uit het onderzoek blijkt dat vooral de werkcondities een invloed hebben op de lerarenwissels in een school. Meer specifiek zorgt een sterke schoolleider en een duidelijk personeelsbeleid in combinatie met een goed samenwerkend lerarenteam ervoor dat leraren aangetrokken worden tot de school en ook blijven, waardoor deze scholen een hoge retentie hebben.

Thema
Steunpunt SONO
Themalijn
Onderzoeksdomein 2: De leraar en de school als organisatie