Onderwijsonderzoeken

Titel
SONO 2.1 Leraar van de 21ste eeuw: verwachtingen, beleving en ontwikkeling
Korte omschrijving
Onderzoekslijn 2.1
Status
Afgerond
Startdatum
01/07/2016
Einddatum
31/12/2017
Omschrijving van het onderzoeksopzet

Verwachtingen ten aanzien van burgers in de huidige maatschappij evolueren aan een hoog tempo. Onderwijsprofessionals (leraren, directies, zorg-professionals) dienen leerlingen dan ook steeds in veranderende contexten op steeds evoluerende omstandigheden voor te bereiden. De voorbereiding van onderwijsprofessionals zelf op deze taak dient dan ook een dynamisch gegeven te zijn. Dit onderzoek wil bestuderen welke rol onderwijsprofessionals in de toekomst zullen moeten opnemen en op welke manier onderwijsprofessionals beschikken over de nodige kennis, vaardigheden en competenties om met die verandering om te gaan.

Volgende vragen staan centraal

  • Welke huidige en toekomstige beleidsevoluties kunnen worden geïdentificeerd die het Vlaamse onderwijssysteem kunnen beïnvloeden? Op welke manier kan deze beïnvloeding gebeuren?
  • Welke impact zullen de huidige en toekomstige beleidsevoluties hebben op de rol van de onderwijsprofessional? Welke randvoorwaarden (inzake beleidscontext, inzake professioneel continuüm, inzake professionele ontwikkeling) zijn hieraan verbonden?
  • In welke mate menen onderwijsprofessionals over de capaciteit te beschikken om met de huidige en toekomstige beleidsevoluties om te gaan? Welke individuele en organisationele variabelen beïnvloeden deze perceptie?
  •  In welke mate zijn onderwijsprofessionals bereid een veranderende rol op te nemen? Welke individuele en organisationele variabelen beïnvloeden deze bereidheid?

Dit onderzoek maakt gebruik van een uitgebreide literatuurstudie, een delphi-studie en een surveyonderzoek bij 450 onderwijsprofessionals in kleuter-, lager en secundair onderwijs. 

 

Omschrijving van de onderzoeksresultaten

Voor dit onderzoek werden drie outputs opgeleverd:

  • Het onderwijs in de 21e eeuw. Maatschappelijke veranderingen en hun impact op het onderwijs van vandaag en morgen (SONO/2018.OL2.1/1);
  • De Leraar van de 21e eeuw. Uitdagingen, verwachtingen en randvoorwaarden (SONO/2018.OL2.1/2)
  • De Leraar van de 21e eeuw. Een kwalitatief onderzoek naar de bereidheid van leraren om de verwachtingen van de 21ste eeuw te realiseren (SONO/2018.OL2.1/3).

Het eerste rapport is opgevat als een omgevingsanalyse waarbij demografische, economische, sociaal-culturele, technologische, ecologische en politiek-gerechtelijke ontwikkelingen worden beschreven. In een tweede deel wordt de impact van die ontwikkelingen op onderwijs (opdrachten, kennisinhouden, leerprocessen, onderwijsprocessen, evaluatieprocedures, schoolprocessen) besproken.

Het tweede rapport is de neerslag van een Delphi-studie met 24 onderwijsexperts over de uitdagingen voor leraren in de 21e eeuw. In een eerste ronde werden de experts bevraagd over de uitdagingen voor het Vlaams onderwijs. Op basis van hun analyse kwamen de onderzoekers tot 10 uitdagingen waar de leraar van de 21e eeuw de volgende tien tot vijftien jaar voor staat:

  • effecten van verschillen in cultuur, taal en communicatie met ouders;
  • toename van leer- en zorgproblematieken in de klassen;
  • burn-out en de onderwaardering van de leraar in de Vlaamse samenleving;
  • cultuur van bewijslast en verantwoording;
  • veroudering van het klassieke kennisoverdrachtmodel;
  • socio-emotionele noden van leerlingen;
  • digitalisering van het Vlaamse onderwijs;
  • uitstroom van onderwijspersoneel;
  • instroom van onderwijspersoneel;
  • grootte van de klas.

De onderzoekers ordenen de statements van de experten volgens verwachtingsgroepen. Ze komen tot 9 verwachtingsgroepen met 39 verwachtingenstatements die gesteld worden aan de leraar van de 21e eeuw. Daarnaast formuleren de onderzoekers op basis van de Delphi studie vijf randvoorwaarden:

 

Het derde rapport binnen deze onderzoekslijn onderzocht in welke mate Vlaamse leraren bereid zijn om bepaalde verwachtingen te realiseren en welke factoren hiervoor bepalend zijn. Er werd hierbij de keuze gemaakt om 3 verwachtingsgroepen en de daarbij horende deelverwachtingen centraal te stellen, zijnde:

  • Het zelfstandig leren van de leerlingen begeleiden;
  • Een didactisch expert zijn;
  • Werken in teamverband.

 

Onderwijsniveau
  • secundair onderwijs
  • kleuteronderwijs
  • lager onderwijs
Thema
Steunpunt SONO
Themalijn
Onderzoeksdomein 2: De leraar en de school als organisatie