Scholen staan voor de uitdaging om hun onderwijs- en arbeidsorganisatie te innoveren om zo hun complexe maatschappelijke opdracht te kunnen waarmaken. Op die manier werken ze niet alleen aan kwaliteitsvol onderwijs voor elke leerling, maar worden ze ook een plek waar leerkrachten leren en werken met goesting. Er wordt echter steeds meer aangehaald dat de complexiteit van onderwijs(organisaties) dermate toegenomen is dat de gekende modellen van scholen als onderwijs- en arbeidsorganisatie niet meer volstaan om voldoende kwaliteitsvol onderwijs te bieden. Leraren(teams) voelen zich bovendien vaak overstelpt en hebben niet altijd het gevoel dat ze zelf invulling kunnen geven aan hun job. Heel wat scholen zijn de laatste jaren dan ook op zoek naar andere manieren om hun onderwijs- én arbeidsorganisatie te organiseren.
De voorbije jaren werden verschillende scholen bij deze innovatie ondersteund en begeleid. Zo ondersteunt Flanders Synergy (heden Workitects) via het project “Onderwijs slim organiseren” scholen in het anders organiseren van hun onderwijs- en arbeidsorganisatie, om zo het werk van hun personeelsleden meer werkbaar te maken. Dit gebeurt via de principes van ‘innovatieve arbeidsorganisaties’ (IAO). Flanders Synergy legt hierbij vooral de nadruk op het werken met multidisciplinaire teams, die verantwoordelijk zijn voor leerlingengroepen, over leerjaren en vakken heen.
Dit onderzoek heeft als doel om de huidige ervaringen te onderbouwen met kennis over deze veranderingsprocessen, over de randvoorwaarden en gevolgen ervan. Deze inzichten vormen de basis voor de ontwikkeling van een instrument waarmee scholen gericht veranderingsprocessen op vlak van arbeids- en onderwijsorganisatie met het oog op werkbaar werk kunnen versterken.
De hoofdvraag van dit onderzoek is: Op welke manier kan een schoolteam via een zelfevaluatie-instrument ondersteund worden om veranderingsprocessen op vlak van arbeids- en onderwijsorganisatie in kaart te brengen, te versterken en te evalueren met het oog op werkbaar werk? Dit wordt vertaald in verschillende deelvragen:
- Hoe realiseren scholen veranderingen?
- Wat zijn hierbij bevorderende en belemmerende factoren op niveau van 1) het individu, 2) het team en 3) de context van de organisatie?
- Wat is de impact van deze veranderingsprocessen op het vlak van onderwijs- en arbeidsorganisatie op 1) het individu, 2) het team en 3) de context van de organisatie?
- Aan welke ontwerpprincipes moet een ondersteunend instrumentarium voldoen om veranderingsprocessen met aandacht voor werkbaar werk te versterken?
Het onderzoek verzamelt data en via een grootschalige survey, een grondige literatuurstudie, deskresearch van relevante schooldocumenten en verdiepende casestudies aan de hand van de guerillamethode. Aan de hand van de principes van design research wordt een zelfevaluatie-instrument ontwikkeld dat tegemoetkomt aan de noden en wensen van de scholen om te reflecteren over hun processen van ontwikkeling als onderwijs- en arbeidsorganisatie. Hiervoor worden focusgroepen en gebruikersgroepen betrokken.
