Onderwijsonderzoeken

Alle leerlingen kwaliteitsvol onderwijs bieden vormt voor de kwetsbare groep jongeren in de B-stroom van de eerste graad secundair onderwijs een bijzondere uitdaging. Recente onderzoeksresultaten tonen aan dat veel van deze leerlingen de minimumdoelstellingen niet behalen. Een algemene vorming is voor deze leerlingen nochtans cruciaal om te kunnen meedraaien in onze complexe maatschappij, en deze mee vorm te geven. Een basisgeletterdheid is noodzakelijk om volwaardig te kunnen deelnemen aan het maatschappelijke leven. De leraar en zijn team vormen de spilfiguur in de realisatie van die basisvorming. Daarom is er nood aan kennis over kenmerken van effectieve leeromgevingen in de B-stroom van de eerste graad secundair onderwijs en over de voorwaarden om dit te kunnen realiseren.

Dit onderzoek heeft de volgende doelen:

• (1) inzichten uit de wetenschappelijke literatuur in kaart brengen inzake effectieve didactische principes voor de diverse populatie in de B-stroom,
• (2) de huidige situatie in de B-stroom in kaart brengen,
• (3) toegepaste praktijken aftoetsen aan de effectieve principes zoals blijkt uit de literatuur en
• (4) een selectie van praktijken kritisch analyseren wat betreft hun effectiviteit en voorwaarden.

De resultaten van deze vier luiken worden vervolgens gebundeld in een kleinschalig professionaliseringstraject. Dit onderzoek zal resulteren in direct hanteerbare wenken voor leraren(teams) ter ondersteuning van de verdere implementatie van de eindtermen en de eindtermen basisgeletterdheid en zal input leveren voor de uitwerking van professionaliseringsinitiatieven.

Basisgeletterdheid en complexe vaardigheden zijn cruciaal voor participatie in de huidige samenleving, maar veel leerlingen in de B-stroom behalen de eindtermen niet. Bovendien kent de meerderheid van de leerlingen in de B-stroom een maatschappelijke kwetsbaarheid. 

Het binnen dit project ontwikkelde pedagogisch-didactisch kader voor effectieve leeromgevingen in de B-stroom, KaBOEM, kan een sleutelrol spelen in het optimaliseren van het leren van leerlingen in de B-stroom. KaBOEM bestaat uit vier tandwielen: de leerling, de leeromgeving, de leraar en het lerarenteam. 

De KaBOEM-principes hangen samen met zowel cognitieve als niet-cognitieve leeruitkomsten. KaBOEM resoneert met de klaspraktijk. In dit project observeerden de onderzoekers in welke mate en op welke wijze leraren handelen naar de principes van KaBOEM. Uit de resultaten blijkt dat leraren verschillen in de wijze en de mate waarop KaBOEM-principes aanwezig zijn in de les. Daarnaast verschillen leraren in hun aanpak om de principes in de praktijk te brengen. 

In vier scholen die hoog scoorden op de KaBOEM-principes, zag men verschillende, maar ook vergelijkbare praktijken. Deze scholen zetten voornamelijk in op praktijken ter ondersteuning in de B-stroom klas en praktijken gericht op leeractiviteiten in betekenisvolle contexten. In relatie tot deze praktijken waren de meest uitdrukkelijk benoemde werkcondities de samenwerking met collega’s, instructie-ondersteuning, innovatie en professionele ontwikkeling. Hoewel deze vier scholen interessante praktijken introduceerden, blijft het belangrijk deze praktijken niet zomaar te kopiëren naar een andere schoolcontext. Iedere school heeft immers een specifieke context waar rekening mee gehouden moet worden