Onderwijsonderzoeken

OBPWO 21.06 Krachtige digitale leerkansen voor iedereen. Naar een leidraad blended onderwijs voor laaggeletterde en NT2-cursisten in het Vlaamse volwassenenonderwijs.

Dit onderzoeks- en ontwikkelproject heeft dan ook als doelstelling om in kaart te brengen en te concretiseren wat volgens wetenschappelijke literatuur kenmerken zijn van effectieve vormen van blended onderwijs voor laaggeletterde volwassen leerders en cursisten die Nederlands als tweede taal (NT2) leren

Afgerond

01/04/2021

31/03/2022

Gecombineerd leren of blended onderwijs biedt potentieel heel wat voordelen voor volwassen leerders. Blended onderwijs maakt het mogelijk om (vaker) tijds- en plaatsonafhankelijk te leren én om meer op maat te werken. Voor volwassen leerders, die vaak nog andere verplichtingen hebben en voor wie een opleiding maximaal dient aan te sluiten bij hun noden en behoeften, kan dit de drempel verlagen om een opleiding te volgen. Die voordelen kunnen echter maar gerealiseerd worden mits het blended onderwijs doordacht wordt ontworpen, rekening houdend met een aantal belangrijke uitdagingen op het niveau van zowel de cursist, de docent als de centra voor volwassenenonderwijs. Op het niveau van de cursist spelen bijvoorbeeld uitdagingen die te maken hebben met digitale toegang en competenties, motivatie en het vermogen tot zelfregulering. Deze uitdagingen gelden voor alle cursisten maar worden op scherp gesteld voor laaggeletterde (anderstalige) volwassenen die over beperktere cognitieve vaardigheden en schoolse achtergrond beschikken. Ook het leren van een taal via blended onderwijs stelt specifieke uitdagingen. Centra voor volwassenenonderwijs én docenten zijn als gevolg van de COVID-19- pandemie meer dan ooit op zoek naar een doeltreffende aanpak van blended onderwijs om leerprocessen maximaal te bevorderen bij cursisten, in het bijzonder voor deze groep van laaggeletterde volwassenen en lerenden van Nederlands als tweede taal (NT2). Die groep dreigt nu immers meer dan ooit uit de boot te vallen. Dit onderzoeks- en ontwikkelproject heeft dan ook als doelstelling om in kaart te brengen en te concretiseren wat volgens wetenschappelijke literatuur kenmerken zijn van effectieve vormen van blended onderwijs voor laaggeletterde volwassen leerders en cursisten die Nederlands als tweede taal (NT2) leren, welke verwachtingen de betrokken actoren hebben rond effectief blended onderwijs, en op welke manier de randvoorwaarden kunnen worden vervuld om effectief blended onderwijs te integreren in het Vlaamse volwassenenonderwijs. Op die manier wordt bijgedragen aan de realisatie van krachtige digitale leerkansen voor iedereen.

Door middel van een literatuurstudie vergeleek het onderzoeksteam inzichten uit de academische literatuur over blended onderwijs aan volwassen laaggeletterde cursisten en tweedetaalleerders met inzichten uit de academische literatuur over blended onderwijs voor volwassenen in het algemeen. Daardoor kregen ze een beter zicht op de meerwaarden en drempels die blended onderwijs voor tweedetaalleerders en laaggeletterde cursisten in het bijzonder stelt, en hoe die meerwaarden gerealiseerd kunnen worden en de drempels opgevangen kunnen worden door een doordacht ontwerp, doeltreffend leerkrachthandelen en een effectief centrumbeleid. Deze inzichten werden aangevuld met een behoefteanalyse, die in kaart bracht welke noden en behoeften er zijn bij Vlaamse laaggeletterde cursisten en NT2-cursisten, hun leerkrachten en centra.

Beide analyses toonden aan dat blended onderwijs bestaat uit een complex samenspel van factoren, waarbinnen zich een aantal ogenschijnlijke tegenstrijdigheden voordoen. Wat voor sommige cursisten een meerwaarde vormt (bv. meer mogelijkheden om op elk moment en op elke plaats te leren), kan voor anderen net een uitdaging zijn. En hoewel blended leren soms drempels opwerpt voor cursisten (bijvoorbeeld gerelateerd aan hun digitale vaardigheden), kan blended onderwijs door die drempels te overwinnen net voor meer leerkansen in het dagelijkse leven zorgen.

Het gemengde beeld van de meerwaarden en uitdagingen versterkt het belang van het tweede deel van de definitie van blended onderwijs die binnen dit onderzoek wordt gehanteerd, namelijk dat effectief blended onderwijs steeds vertrekt vanuit de leerdoelen en de noden van de doelgroep (Bernaerts et al., 2018). Om effectief blended onderwijs voor laaggeletterde en NT2-cursisten te kunnen bieden, dienen dus zowel het blended ontwerp, het leerkrachthandelen als het centrumbeleid gericht te zijn op het zoveel mogelijk reduceren van de vastgestelde drempels en het maximaal realiseren van de potentiële meerwaarden.

Binnen het kader van dit onderzoek is ook een digitale praktijkleidraad BLEND-UP ontwikkeld. 

Van Den Branden Kris (KU Leuven)

OBPWO