Onderwijsonderzoeken

Wetenschappelijke opvolging professionaliseringstrajecten ter versterking van leiderschap voor herstel en veerkracht

Dit onderzoek heeft tot doel randvoorwaarden, processen en effecten van de opgezette professionaliseringsinitiatieven in kaart te brengen om zodoende aanbevelingen voor het professioneel continuüm van schoolleiders te kunnen formuleren en inzicht te bieden in goede praktijken van collectief leren.

Afgerond

01/06/2021

30/09/2023

Een belangrijke uitdaging die de huidige coronacrisis met zich meebrengt is het versterken van leiderschap met het oog op de remediëring van leerachterstanden en het maximaal afstemmen van de schoolorganisatie op de noden van de leerlingen en het schoolteam. Dit  vraagt enerzijds om sterk onderwijskundig leiderschap en anderzijds om strategisch personeelsbeleid binnen scholen. Omdat schoolleiders hierin sterker ondersteund kunnen worden, zet het departement Onderwijs en Vorming in op tweejarige professionaliseringsinitiatieven voor schoolleiders binnen een samenwerkingsverband. Het centrale uitgangspunt van de professionaliseringsinitiatieven is collectief leren van schoolleiders. Eerder onderzoek heeft namelijk aangetoond dat collectieve leeractiviteiten krachtige leermiddelen zijn voor schoolleiders. Dit onderzoek stelt tot doel om 10 gegunde professionaliseringsinitiatieven systematisch te analyseren door belangrijke randvoorwaarden (bv. kenmerken van het professionaliseringsinitiatief, het samenwerkingsverband, de schoolleider en de school), leerprocessen en effecten van deze opgezette professionaliseringsinitiatieven in kaart te brengen. Om randvoorwaarden en effecten te bestuderen, wordt een begin- en eindsituatieanalyse uitgevoerd op basis van survey gegevens verzameld bij deelnemende schoolleiders en organisatoren van de professionaliseringsinitiatieven. Verder vindt ook een case study onderzoek plaats om een diepgaand zicht te krijgen op leerprocessen die schoolleiders doormaken. Voor het case study onderzoek wordt data verzameld in 4 samenwerkingsverbanden aan de hand van een logboek, focusgesprekken, semi-gestructureerde interviews en een documentenanalyse. Het onderzoek zal een wetenschappelijk rapport opleveren dat zal leiden tot het formuleren van aanbevelingen voor het professioneel continuüm van schoolleiders. Verder zullen gedurende de looptijd van de professionaliseringsinitiatieven reflectiegroepen georganiseerd worden voor projectorganisatoren wat ervoor zorgt dat de evidentie en inzichten die doorheen het onderzoek zijn opgebouwd toegankelijk worden gemaakt. Ten slotte zal dit onderzoek ook leiden tot een inspiratiegids die (groepen van) scholen en hun ondersteuners inzicht kan bieden in goede praktijken van collectief leren bij schoolleiders.

In dit onderzoek stellen de onderzoekers vast dat de professionaliseringsinitiatieven geleid hebben tot indicaties van positieve effecten op het vlak van deelnemerstevredenheid, veranderingen in kennis, vaardigheden en attitudes en veranderingen in de praktijken van schoolleider.  Dit onderzoek komt tot enkele vaststellingen die belangrijk zijn om rekening mee te houden bij het verder vormgeven van professionaliseringsinitiatieven voor schoolleiders en die inzetten op het collectief leren.

• De centrale procescoach, die verbonden is aan een samenwerkingsverband, speelt een cruciale rol in de mate waarin indicaties van effecten zichtbaar zijn en de manier waarop de kenmerken van het professionaliseringsinitiatief worden gepercipieerd. Hoe de procescoach de kenmerken van het professionaliseringsinitiatief in de praktijk brengt, heeft invloed op hoe deelnemers het programma ervaren en welke effecten het heeft.
• Enkele kenmerken van het PI spelen een grotere rol dan andere als we naar indicaties van effecten kijken. Het aanbieden van een samenhangend programma, rekening houden met individuele behoeften en voorkennis, en kansen bieden om het geleerde in de praktijk te brengen, blijken in dit verband cruciale inhouds- en structurele kenmerken te zijn van effectieve professionaliseringsinitiatieven.
• Ook de kenmerken van het samenwerkingsverband spelen een rol waarbij de mate van vertrouwen in elkaar als schoolleiders binnen het samenwerkingsverband essentieel is om tot collectief leren te komen.
• In lijn met eerder onderzoek stelt het onderzoek tot slot vast dat kenmerken van schoolleiders en de school slechts in beperkte mate een rol spelen wanneer indicaties van effecten bestudeerd worden.

 

Op basis van deze onderzoeksresultaten schuiven de onderzoekers 10 aanbevelingen naar voren die een cruciale rol spelen bij het ontwikkelen, opvolgen en evalueren van professionaliseringsinitiatieven voor schoolleiders in de toekomst.

Ad hoc