Er is een structureel lerarentekort in Vlaanderen dat, gelet op o.a. demografische ontwikkelingen en instroom in de lerarenopleidingen, in de toekomst waarschijnlijk nog nijpender zal worden. Deze vaststelling is geen typisch Vlaams fenomeen: ook in een internationale context kampen vele onderwijssystemen met een (groeiend) lerarentekort: er zijn 35 Europese landen of regio’s die te kampen hebben met een lerarentekort. Verder is een tekort aan arbeidskrachten en groot aantal (blijvend) openstaande vacatures geen specifiek probleem voor onderwijs: ook andere sectoren in Vlaanderen kampen immers met krapte op de arbeidsmarkt en dus ondervindt onderwijs ook een sterke concurrentie van andere sectoren in het aantrekken en behouden van geschikte profielen. Aangezien leerkrachten een cruciale factor zijn in het leerproces van leerlingen, vormt dit lerarentekort een potentiële bedreiging voor de onderwijskwaliteit.
Of er al dan niet structurele lerarentekorten zijn hangt voornamelijk af van de (toekomstige) demografische evolutie van leerlingenaantallen (in de verschillende onderwijsniveaus en richtingen) en van de in- en uitstroom uit het lerarenberoep. In deze studie focussen we op deze laatste component (de in- en uitstroom in het beroep). Enerzijds is het aantrekken en kwaliteitsvol opleiden van leraren (ook via zij-instroom) cruciaal om de instroom te vergroten en zo het tekort mogelijk binnen de perken te houden. Anderzijds is het ook belangrijk om sterke leerkrachten in het onderwijs te behouden. Dit kan bijvoorbeeld door te vermijden dat (startende) leerkrachten het onderwijs vervroegd verlaten en/of door leerkrachten langer aan het werk te houden (bv. door een latere pensioenleeftijd). Dit laatste ligt buiten de scope van dit onderzoek: in deze studie zullen we focussen op de retentie van startende leerkrachten, afgestudeerd in de lerarenopleiding of zij-instromers met ervaring in andere arbeidscontexten. Wetenschappelijk onderzoek naar retentie van leerkrachten toont aan dat dit aanzienlijk kan verschillen tussen landen of regio’s, maar ook kan verschillen naargelang bv. geslacht, etnische achtergrond, leeftijd, type school, loon, onderwijsniveau, soort contract, kwalificatie, studiegebied en werkomstandigheden
Concreet zullen we proberen om onderstaande onderzoeksvragen te beantwoorden:
- Hoeveel afgestudeerden van lerarenopleidingen starten als leerkracht in het Vlaams onderwijs?
- Wat zijn de profielkenmerken van afgestudeerden die wel of niet starten als leerkracht?
- Hoeveel startende leraren verlaten het Vlaams onderwijs binnen vijf jaar na aanvang van hun werkzaamheden als leerkracht?
- Wat zijn de profielkenmerken van startende leerkrachten die wel of niet werkzaam blijven als leraar in het Vlaams onderwijs?
- Hoeveel zij-instromers starten als leerkracht in het Vlaams onderwijs?
- Hoeveel zij-instromers verlaten het Vlaams onderwijs binnen vijf jaar na aanvang van hun werkzaamheden als leerkracht
- Wat zijn de profielkenmerken van zij-instromers die wel of niet werkzaam blijven als leraar in het Vlaams onderwijs?
