Capaciteitsbehoeften in het onderwijs zijn steeds in evolutie, maar het voorzien van de nodige plaatsen vergt tijd en voorbereiding. Er vinden zowel interne verschuivingen plaats tussen de onderwijsniveaus en onderwijsvormen onderling, als ruimtelijke verschuivingen tussen steden en gemeenten. De capaciteitsmonitor brengt deze verschuivingen in kaart en blikt vooruit op de toekomst, zodat tijdig kan worden bijgestuurd wanneer dat nodig is.
Het onderzoeksproject analyseert onderliggende trends en zet deze om in een prognosemodel waarbij vraag en aanbod tegenover elkaar geplaatst worden: globaal maar vooral lokaal. De capaciteitsvraag wordt vooral bepaald door de demografie, maar ook bijvoorbeeld door zittenblijven en door ongekwalificeerde uitstroom. Zelfs internationale gebeurtenissen spelen steeds vaker een rol, zoals blijkt uit de Oekraïne-crisis en de bredere problematiek van asiel en migratie. Ook onderwijsinterne factoren zoals de wisselwerking tussen gewoon en buitengewoon onderwijs geven vorm aan de vraag.
Het plaatsenaanbod is evenmin stabiel. Plaatsen gaan verloren onder invloed van veiligheidsregels en de staat van gebouwen, maar komen er ook weer bij door infrastructuurprojecten. Via een aanbodbevraging op lokaal niveau houdt de capaciteitsmonitor een vinger aan de pols.
Deze evenwichtsoefening tussen vraag en aanbod in het Nederlandstalig kleuter, lager en secundair onderwijs is een kennisbasis voor de verdeling van capaciteitsmiddelen en het inschatten van opportuniteiten voor de scholenbouw.
