Onderwijsonderzoeken

Titel
SONO 1.2 Preventie van spijbelen en vroegtijdig schoolverlaten
Korte omschrijving
Onderzoek 1.2. Onderzoek naar manieren om preventief en geïntegreerd beleid rond spijbelen en vroegtijdig schoolverlaten op schoolniveau te optimaliseren.
Status
Afgerond
Startdatum
01/07/2016
Einddatum
31/12/2018
Omschrijving van het onderzoeksopzet

Dit onderzoek wil bijdragen aan het optimaliseren van een preventief en geïntegreerd beleid rond spijbelen en vroegtijdig schoolverlaten op schoolniveau.

Dit gebeurt aan de hand van een analyse van de voorwaarden, hinderpalen, uitdagingen, opportuniteiten en goede praktijken van een effectief implementatiebeleid rond spijbelen en vroegtijdig schoolverlaten. Er wordt hierbij rekening gehouden met specifieke uitdagingen verbonden aan de kenmerken van de leerlingen (bijvoorbeeld gender, achterstelling, etnisch-culturele verschillen) en het type onderwijs (bijvoorbeeld Deeltijds Beroepsonderwijs en waar mogelijk de leertijd). Het onderzoek schetst daarenboven hoe het Vlaams onderwijs zich verhoudt ten opzichte van andere landen en welke inzichten, goede praktijken en valkuilen uit buitenlands onderzoek meegenomen kunnen worden in Vlaanderen.

Er wordt een antwoord gezocht op volgende onderzoeksvragen:

  • Hoe situeert Vlaanderen zich wat betreft spijbelen en vroegtijdig schoolverlaten (zowel qua niveau, qua samenhang, en qua verschillen tussen scholen) in internationaal perspectief? En welke kenmerken verklaren die positie?
  • Welke zijn de randvoorwaarden voor het opzetten, implementeren en uitvoeren van een geïntegreerd zorgbeleid rond spijbelen en vroegtijdig schoolverlaten? Welke worden er toegepast? Welke werken (niet) en waarom?
  • Welke indicatoren spelen een belangrijke rol in het identificeren van spijbelen? Kunnen we op basis van deze indicatoren scholen classificeren in verschillende types?
  • Met welke uitdagingen en knelpunten worden Vlaamse scholen geconfronteerd bij het implementeren van centrale beleidsmaatregelen en bij het afstemmen ervan op de specificiteit van de lokale context? 

Dit onderzoek wordt uitgevoerd aan bestaande databanken, een expertsurvey, een case study en diepte-interviews in 10 zorgvuldig gekozen scholen.

 

Omschrijving van de onderzoeksresultaten

In het eerste rapport "Scholen die verbinden. Naar een beter begrip van de impact van binding en een autoritatief schoolklimaat op spijbelen." (SONO/2016.OL1.2/1) wordt het verband tussen schoolklimaat en spijbelen aan de hand van PISA data van 2012 bij 2279 vijftienjarige leerlingen uit het secundair onderwijs in Vlaanderen geanalyseerd. Het toont aan dat er minder gespijbeld wordt in scholen met een autoritatief schoolklimaat. Autoritatieve scholen combineren een veeleisende en gedisciplineerde aanpak met een responsieve aanpak waardoor ze meer schoolbinding bereiken.

Het tweede rapport (SONO/2017.OL1.2/1)  onderzoekt spijbelen en vroegtijdig schoolverlaten in Vlaanderen vanuit een internationaal perspectief. Daarbij wordt gebruik gemaakt van PISA-data en van de enquête Arbeidskrachten (EAK), voor het jaar 2012.Het onderzoek toont aan dat er grote verschillen zijn tussen landen wat de prevalentie van spijbelen en vroegtijdig schoolverlaten betreft. Van alle bestudeerde regio’s/landen is de prevalentie van spijbelen het laagst in Vlaanderen. Wat betreft vroegtijdig schoolverlaten bevindt Vlaanderen zich onder het algemeen gemiddelde. Binnen de landen met een gelijkaardig onderwijsmodel zijn de resultaten echter minder gunstig.  

Het derde rapport (SONO/2018.OL1.2/1) beschrijft wetenschappelijk onderzoek over het opzetten, implementeren en uitvoeren van een effectief beleid rond spijbelen en vroegtijdig schoolverlaten. De literatuurstudie toont het belang aan van schoolbinding als cruciale factor in het voorkomen en tegengaan van spijbelen en vroegtijdig schoolverlaten.

Het vierde rapport ‘Ongeoorloofd afwezig zijn in Vlaanderen, een actuele beschrijving op basis van registratiegegevens’  (SONO/2017.OL1.2/2) bevat een analyse van twee administratieve databronnen uit het Vlaams secundair onderwijs. .

In het vijfde rapport (SONO/2018.OL1.2/2) maken de onderzoekers een vergelijking tussen twee soorten data met betrekking tot afwezigheden en spijbelen. Het gaat om de administratieve registratiedata en om zelfgerapporteerde gegevens over afwezigheden en spijbelen afkomstig uit het ‘Loopbanen in het Secundair Onderwijs’ (LiSO)-onderzoek (SONO OL1.1). Deze vergelijking verschaft inzicht in de sterktes en de zwaktes van beide soorten gegevens.

Het zesde rapport (SONO/2019.OL1.2/1) bevat een analyse van de uitdagingen en knelpunten waarmee scholen geconfronteerd worden bij de evolutie naar een meer onderzoekende houding ten aanzien van de registratiedata. De onderzoekers formuleerden hun bevindingen op basis van een kwalitatief onderzoek met drie luiken: (1) casestudy in een middelgrote centrumstad, (2) diepte-interviews in scholen en met vertegenwoordigers van lokale overlegplatformen, en (3) een bevraging van binnen- en buitenlandse experten.

Het eindrapport (SONO/2019.OL1.2/2) bundelt de zes bovenstaande rapporten en voegt er een overkoepelende beleidssamenvatting aan toe.

Onderwijsniveau
secundair onderwijs
Thema
Steunpunt SONO
Themalijn
Onderzoeksdomein 1a: De lerende