Het volwassenenonderwijs komt naar je toe - onderwijsaanbod in de gevangenis van Haren
Afstandsonderwijs, Expertisedeling, ICT-vaardigheden, Kwetsbare doelgroepen, Levenslang leren, Openleercentrum
CVO Semper, CVO Lethas Brussel, CVO Brussel, LIGO Brusselleer zijn
gezamenlijk verantwoordelijk voor de aanwerving van de medewerker(s) binnen het
Edusprong project (0,91 VTE onderwijscoördinator) inclusief het dragen van alle
verantwoordelijkheden van het werkgeverschap met uitzondering van de selectie,
inhoudelijke aansturing en opvolging van de medewerker(s). Deze laatste worden
opgenomen door Vocvo.
Vocvo is verantwoordelijk voor
o de selectie,
inhoudelijke aansturing en opvolging van de onderwijscoördinator. Voor de
opdracht van een onderwijscoördinator wordt verwezen naar de functiekaart
van de onderwijscoördinator.
o verzamelen van
inhoudelijke input voor de eindrapportage
o Indienen van
afgewerkt inhoudelijk eindrapport bij LIGO Brusselleer
LIGO Brusselleer is volgens het Edusprong dossier aangeduid als
coördinator van dit project. Dit betekent: administratief
verantwoordelijk voor indienen van het eindrapport.
De
nieuwe gevangenis Haren opent in oktober 2022. De opening van deze gevangenis
kadert in de uitvoering van het Masterplan ‘Detentie en Internering in humane
omstandigheden’ van de Minister van Justitie (2008). De gevangenis Haren is op
diverse vlakken vernieuwend voor het gevangeniswezen in België. Zo komt er een
nieuw digitaal dienstenplatform via dewelke diensten als telefonie, televisie
op cel worden gefaciliteerd. Dit platform zal ook op vlak van onderwijs nieuwe
mogelijkheden bieden, zoals beperkte toegang tot digitale leerplatformen.
Ook het detentieplan voor gedetineerden zal in Haren in uitvoering
worden gebracht. Middels dergelijk plan kan de hulp-en dienstverlening
van de Vlaamse Gemeenschap beter afgestemd worden. Hierin neemt het
onderwijsaanbod in de gevangenis een belangrijke rol op. Onderwijs leidt immers
tot hogere reïntegratiekansen van gedetineerden. Vanuit onderwijs beogen we om
gedetineerden te stimuleren hun leertrajecten op te nemen in hun
detentieplan. Dit om zo optimaal bij te dragen aan hun reïntegratiekansen.
Daarnaast is de gevangenis Haren als gevangenisdorp een geheel
nieuw concept waarbij 1190 gedetineerden in kleinere entiteiten zullen leven.
Onder deze entiteiten vallen: 2 arresthuizen voor mannen, 1 strafhuis voor
mannen, 1 gesloten instelling voor mannen en vrouwen, 1 open instelling voor
mannen en vrouwen, 1 observatie-instelling, 1 psychiatrische afdeling en
medisch centrum. Meer informatie en beeldmateriaal over dit bouwconcept is
terug te vinden op deze website. Hierbij is nog het vermelden waard dat er in Haren
tot een maximum van 15% overbevolkingsgraad kan zijn, dus dat betekent dat de
populatie kan oplopen tot 1368 gedetineerden. In het kader van de uitbouw van
opleidingen komt er In Haren een exponentiële uitbreiding van de
infrastructuur, met 24 leslokalen, 12 ICT-lokalen, 6 bibliotheken, extra socio-culturele
lokalen en 6 ruimtes voor beroepsopleidingen. Het wordt mogelijk te werken aan
competenties die tot op heden on- of onderbelicht bleven, zoals
beroepsopleidingen en ICT-vaardigheden. Tot slot zal in Haren het nieuw
functieprofiel van detentiebegeleiders aan de slag gaan. Een detentiebegeleider
zal het eerste aanspreekpunt zijn voor de gedetineerde en moet een motiverende
rol opnemen. Deze begeleider zal ook een cruciale rol opnemen in het
doorverwijzen naar het activiteiten– en hulpverleningsaanbod. Het spreekt voor
zich dat de afstemming tussen deze begeleiders en de onderwijscoördinatoren een
belangrijke meerwaarde zal betekenen voor de gedetineerde in zijn/haar
onderwijstraject.
De
nieuwe gevangenis is dus een kans om
het volwassenenonderwijs in de penitentiaire context van Brussel terug sterk op
de kaart te zetten . De huidige Brusselse gevangenissen kennen een
historiek van moeilijk sociaal klimaat en gebrekkige infrastructuur wat als
gevolg heeft dat er weinig draagvlak was/is voor de uitbouw van het
volwassenenonderwijs binnen de gevangenismuren. Ondanks de bereidwilligheid en
inspanningen van de Brusselse onderwijspartners, was er de afgelopen jaren
weinig tot geen onderwijsaanbod in de Brusselse inrichtingen.
Gezien
Haren één van grootste inrichtingen van België zal zijn, wint het
volwassenenonderwijs er aan belang. De nieuwe gevangenis kan een momentum
zijn om vernieuwende onderwijspraktijken een plek te geven in het nieuwe
complex. Het volwassenenonderwijs kan haar expertise integreren in het
toekomstige aanbod, zoals de opleiding grootkeukenmedewerker die via
werkplekleren vorm zal krijgen.
Algemeen
kan gesteld worden dat het belangrijk is om het onderwijs zo uit te bouwen dat
gedetineerden worden gestimuleerd om verder te leren, hun arbeidskansen en
digitale competenties worden versterkt en er een focus is op kwalificatie. Deze
speerpunten vinden inhoudelijk aansluiting bij de de Vlaamse leidraad voor de organisatie van onderwijs in de
gevangenissen. Dit beleidsdocument werd in het voorjaar 2021 door de stuurgroep
onderwijs gedetineerden gevalideerd en omvat de handvaten voor de uitbouw van
het aanbod in elke gevangenis. Voor de organisatie van het aanbod in Haren moet
er volgens de leidraad prioritair ingezet worden op: geletterdheidsaanbod, beroepskwalificerende opleidingen,
tweedekansonderwijs en Nederlands voor anderstaligen. Dit aanbod is in
het voorjaar 2021 door de Minister Onderwijs aangeduid als prioritair aanbod
voor elke penitentiaire inrichting.
Vanuit
de Vlaamse leidraad wordt een vertaalslag gemaakt naar het onderwijsaanbod voor
het gevangeniscomplex Haren. In kader van dit project belichten we aantal zaken
die direct gelinkt zijn aan de speerpunten van Edusprong.
·
Ontwikkeling van
afstandsonderwijs en gerelateerde infrastructuur – versterking openleercentra
In
Haren zal er gebruik gemaakt worden van een nieuw digitaal dienstenplatform.
Hierin zijn tevens functionaliteiten voorzien om afstandsonderwijs te
faciliteren. De concrete details zijn hiervan nog niet gekend (procedure
gunning bij het DG EPI nog lopende). Onder afstandsonderwijs begrijpen we
de toegang tot online leerplatformen en online cursusmateriaal van de bestaande
opleidingsverstrekkers buiten de gevangenismuren. Het verkennen van deze
opties alsook het opzetten van experimenten kan de opleidingsmogelijkheden
voor de gedetineerden van Haren verder uitbreiden. Het zou toeleiding naar
aanbod op maat toelaten en dus in een meer flexibel aanbod in de gevangenis
resulteren. Concreet hierbij denken we aan de opleiding AAV, maar het kan
ook om de theoretische modules van beroepsgerichte opleidingen gaan.
Concreet
zou er vanaf de opening van Haren een onderzoek starten naar de mogelijkheid
om een open leercentrum te initiëren waarbij gebruik wordt gemaakt van het
nieuw dienstenplatform. Dit zou enerzijds de extra ondersteuning kunnen
bieden voor gedetineerden die een onderwijstraject volgen in de gevangenis. De
open leercentra vormen in de gevangenis een gepaste werkmethodiek omdat het
flexibele instroom toelaat en een ondersteuning op maat kan voorzien. Daarnaast
biedt deze werkvorm ook een gelegenheid om digitale competenties te versterken.
Voor deze doelgroep is dit een groot pluspunt gezien er in de gevangenis vooral
sprake is van “digitale uitsluiting”. De voorbereidingen en opstart van dit
open leercentrum zouden gebeuren vanuit een samenwerking tussen Ligo en CVO.
Dit om maximaal af te stemmen op de grote diversiteit aan noden die er zijn in
de populatie.
·
Maatgerichte
ICT-opleidingen
Gedetineerden kennen
een ingrijpende vorm van “digitale uitsluiting” tijdens hun detentie. Om hun
reïntegratie in de digitale samenleving te ondersteunen, is het belangrijk dat
er vanuit onderwijs hierin een gepast aanbod wordt voorzien. De corona-epidemie
heeft voor een versnelling gezorgd, in die zin dat videoconferentie intrede
heeft gevonden binnen de gevangenismuren. Zowel met familie als met
dienstverleners en docenten is een videogesprek mogelijk. Echter, de nood aan
de verdere ontwikkeling van digitale skills, zoals het werken met
mobiele devices, tablets, online leeromgevingen blijft nog steeds hoog. De
opleiding ICT & Administratie zou hier één van de mogelijke pistes kunnen
zijn. Op heden is deze opleiding niet mogelijk door de gebrekkige
infrastructuur. De nieuwe infrastructuur in Haren omvat potentieel om nieuwe
opleidingen te introduceren. Hierbij wordt ook gedacht aan geïntegreerde
opleidingen, zoals NT2 en ICT. Ook hier liggen kansen om vanuit de
samenwerking tussen CVO’s en LIGO een sterk aanbod neer te zetten.
Daarnaast is er ook
een nood aan basis ICT aanbod voor de minder ICT-vaardige gedetineerden die met
het digitale dienstenplatform van de gevangenis moeten leren werken.
·
De ontwikkeling van
een toekomstgericht en vernieuwend opleidingsaanbod
UIt onderzoek blijkt
dat het hebben van werk een belangrijke invloed heeft op de recidivekansen van
ex- gedetineerden. De opleiding VCA is vaak een vereiste om aan de slag
te gaan in bouwsector en bedrijven. Ook uit de regioscan blijkt dit een vraag
te zijn van de technische bedrijven (regioscan p.14). Deze opleiding werd door
gebrek aan infrastructuur nog nooit eerder in de Brusselse gevangenissen
georganiseerd. In Haren zal het VCA examen normaal gezien mogelijk zijn zijn
via het nieuwe dienstenplatform. Volgens de voorlopige onderwijsplanning zou
een CVO dit aanbod organiseren van zodra het dienstenplatform de examens
mogelijk maakt.
Daarnaast is er ook
het plan om Residentieel Elektrotechnisch Installateur aan te bieden.
Ook dit is nieuw voor de Brusselse inrichtingen. Alle beroepen in de
Elektrotechniek zijn knelpuntberoepen, wat voor de gedetineerden realistische
tewerkstellingskansen kan opleveren .
Ook de opleiding theoretisch rijbewijs staat hoog op de planning. Voor
vele functies is een rijbewijs Het afleggen van het theoretisch gedeelte
tijdens detentie kan de gedetineerde al een voorsprong geven. De opleiding
wordt aangeboden van zodra het mogelijk is om theoretisch rijexamen binnen de
gevangenismuren af te nemen. Ook dit zou een innovatief experiment zijn.
Daarbij zal er ook
ingezet worden op Tweedekansonderwijs, dit zowel onder de vorm van AAV
modules als de Examencommissie. Een groot aandeel van de
gedetineerdenpopulatie heeft geen diploma secundair onderwijs. Het
onderwijsaanbod in Haren moet dus absoluut voorzien in diplomagerichte
trajecten. De trajecten Examencommissie worden opgevolgd en begeleid door de
leerloopbaanbegeleiders van Tracé, Leerwinkel Brussel, in kader van het ESF
project Learning Inside Out. De modules AAV zullen georganiseerd worden door de
centra volwassenenonderwijs. Ook het AAV aanbod is “nieuw” in de Brusselse
gevangeniscontext en zal dus de gedetineerden meer richting kwalificatie
brengen.
Tot slot is er het
engagement van de betrokken onderwijspartners om samen de schouders te
zetten op meer integrale en geïntegreerde leertrajecten. Een mogelijk voorbeeld
hiervan is voortrajecten met specifieke aandacht voor laaggeletterden. Of extra
taalcoaching bij werkplekleren. De centra hebben hun engagement gegeven
om het nodige onderwijsaanbod optimaal op elkaar af te stemmen en om zo tot een
kwaliteitsvol, geïntegreerd aanbod te komen.
Onderwijscoördinatie
Ter
realisatie van het onderwijsaanbod voor Haren is voldoende ondersteuning en
coördinatie een noodzakelijke voorwaarde. Met de extra inzet van 0,91VTE beogen
we volgende twee doelstellingen te
bereiken:
- Uitvoering uitgebreid experimenteel aanbod ter voorbereiding van
een duurzaam basisaanbod: Vanaf kalenderjaar 2023 wordt een
uitbreiding van het aanbod voorzien. Het gaat om volgende modules:
·
Geletterdheidsaanbod: extra modules basis ICT en
basiscommunicatie, OLC, G-coach
·
NT2 aanbod: extra modules NT2
·
Beroepskwalificerend opleidingen of opleidingen ter ondersteuning in het
vinden van werk: VCA en Elektrotechnisch installateur (volledige opleiding)
·
TKO: extra modules AAV (tot volledige opleiding)
Deze modules
zijn experimenten om zo aan te sluiten bij de nieuwe detentiecontext in Haren.
In totaal gaat het om uitbreiding van ongeveer 1890 lestijden met een
indicatief bereik van 296 cursisten (plus wekelijks 12 cursisten voor OLC en
ICT atelier). Deze berekening is een raming, maar het geeft wel de algemene
verwachting weer. Ook voor het kalenderjaar 2024 staat dit aanbod zo
gepland, onder voorbehoud van tussentijdse evaluaties en bijsturing. De
bijsturingen zullen steeds in lijn zijn met de Vlaamse leidraad en in lijn met
het beoogde totaal aantal lestijden van 4065 lestijden. Het Edusprong plan is
ter voorbereiding van dit dossier afgetoetst met de betrokken onderwijspartners
gezien de uitvoering hiervan ook gekoppeld is aan hun engagement.
Na afloop van
het Edusprong project zullen we het aanbod evalueren en datgene wat het beste
matcht bij de context duurzaam verankeren. We gaan er dus van uit dat, gezien
Haren heel wat nieuwe elementen biedt, het voorziene aanbod niet steeds passend
zal zijn. Door extra in te zetten op verschillende vormen van experimenteel
aanbod kunnen we op korte termijn een volledig gepast aanbod voorzien. De
inschatting is om 3000 lestijden te organiseren na afloop van het Edusprong
project. Een beduidend hoger aantal lestijden dan op heden. De tijdelijke extra
investering vanuit Edusprong in de opstartfase zal dus zowel kwalitatief als
kwantitatief een grote impact hebben op het aanbod in Haren.
2.
Het opstellen van nieuwe werkingsafspraken, processen en procedures om het
onderwijsaanbod in lijn met de Vlaamse leidraad uit te bouwen. Gezien de gevangenis
van Haren een andere infrastructuur en werkingsprincipes heeft dan de huidige
Brusselse inrichtingen, zal het noodzakelijk zijn om nieuwe
werkingsafspraken en procedures te ontwikkelen. Deze nieuwe werkingsafspraken
betreffen oa: opmaak van uurschema’s voor de aanbodverstrekkers, afstemming met
het gevangenisregime en huishoudelijk reglement, uitbouw samenwerking
detentiebegeleiders, afstemming met het aanbod van de andere Vlaamse partners
(sport, cultuur, welzijn, tewerkstelling), afstemming met de Franstalige
partners; het inbouwen van het nieuw digitaal dienstenplatform in het
onderwijsaanbod,...
