• Leerlingen, die ressorteren, of het schooljaar voorafgaand aan de instap in de school geressorteerd hebben, onder de tijdelijke EU-bescherming voor ontheemden hoeven niet te voldoen aan de voorwaarde m.b.t. de verblijfsduur in België om anderstalige nieuwkomer te zijn.

Opgelet! Om adequaat met de gevolgen van de Oekraïnecrisis voor onderwijs te kunnen omgaan, werden enkele dringende tijdelijke maatregelen genomen. Bepaalde regelgeving die u in deze omzendbrief vindt, kan daardoor tijdelijk door een dringende maatregel aangepast zijn. Deze omzendbrief dient u daarom samen te lezen met omzendbrief BaO/2022/01.

1. Omschrijving van onthaalonderwijs

Onthaalonderwijs is onderwijs dat de taalvaardigheid Nederlands én de sociale integratie van de anderstalige nieuwkomer bevordert.

Het onthaalonderwijs heeft tot doel de anderstalige nieuwkomer voor te bereiden op het instromen in het gewoon onderwijs en de doorstroming te bevorderen in de reguliere klaspraktijk en gedurende de verdere schoolloopbaan. Het onthaalonderwijs moet de anderstalige nieuwkomer in staat stellen op een efficiënte manier te functioneren in de klas, in overeenstemming met zijn leeftijd, als lerend individu en als lid van de klas- en -schoolgemeenschap.

Het onthaalonderwijs ontwikkelt bij de anderstalige nieuwkomer de nodige taal- en andere vaardigheden om de leerboodschappen, die in de toekomstige klas zullen verstuurd worden, te kunnen begrijpen en om deel te kunnen nemen aan het sociale verkeer dat in de klas en op school plaatsgrijpt. Deze vaardigheden moeten de anderstalige nieuwkomers in staat stellen zich te integreren in onze samenleving.

Het onthaalonderwijs, zowel in het onthaaljaar als in het vervolgjaar, maakt werk van de actieve integratie van de anderstalige nieuwkomer in het schoolleven, waarbij de relatie van de anderstalige nieuwkomer met de klastitularis en met leeftijdgenoten de nodige aandacht krijgt. Leren omgaan met sociale en culturele verscheidenheid is hierin van groot belang.

De aanvullende lestijden voor anderstalige nieuwkomers kunnen, vanaf 1 september 2014, ook worden aangewend voor de organisatie van een taalbad (zie omzendbrief screening niveau onderwijstaal, taaltraject en taalbad in het gewoon lager onderwijs).

2. Definitie van anderstalige nieuwkomers en gewezen anderstalige nieuwkomers

2.1. Anderstalige nieuwkomers (afgekort als AN op het aanvraagformulier)

Anderstalige nieuwkomers zijn leerlingen in het basisonderwijs die uiterlijk op 31 december van het lopende schooljaar vijf jaar of ouder zijn en die op de dag van de voorziene instap in de school, gelijktijdig aan al de volgende voorwaarden voldoen:

• niet het Nederlands als thuistaal of als moedertaal hebben;
• onvoldoende de onderwijstaal beheersen om met goed gevolg de lessen te kunnen volgen ;
• maximaal 9 maanden ingeschreven zijn in een school met het Nederlands als onderwijstaal (de vakantiemaanden juli en augustus worden niet meegerekend);
• een nieuwkomer zijn, d.w.z. maximaal één jaar ononderbroken in België verblijven. Leerlingen, die ressorteren, of het schooljaar voorafgaand aan de instap in de school geressorteerd hebben, onder een uitvoeringsbesluit van de Raad van de Europese Unie tot vaststelling van het bestaan van een massale toestroom van ontheemden in de zin van artikel 5 van richtlijn 2001/55/EG, en tot invoering van tijdelijke bescherming naar aanleiding daarvan dienen niet te voldoen aan deze voorwaarde m.b.t. de verblijfsduur in België om anderstalige nieuwkomer te zijn. Het gaat m.a.w. om leerlingen met het statuut tijdelijke bescherming.

De thuistaal is de taal die gehanteerd wordt voor de gangbare communicatie binnen het gezin. De moedertaal is de taal die het kind van kindsbeen af kreeg aangeleerd. Bij adoptiekinderen kunnen die beide verschillend zijn. Een kind dat geadopteerd wordt en geboren is in een ander land kan immers een andere taal dan het Nederlands als moedertaal hebben, terwijl de adoptieouders het Nederlands als thuistaal hebben. Deze kinderen voldoen aan de voorwaarde “niet het Nederlands als thuistaal of moedertaal hebben”.

Het vaststellen van de thuistaal of moedertaal en het bepalen of een leerling nieuwkomer is, gebeurt op grond van een schriftelijke verklaring op eer (zie bijlage 4), gedateerd en ondertekend door de ouders of door een persoon die de minderjarige leerplichtige leerling in rechte of in feite onder zijn bewaring heeft. Met deze verklaring op eer wordt voor het beantwoorden aan de voorwaarde of een leerling anderstalige nieuwkomer is geen rekening gehouden wanneer in het inschrijvings- of leerlingendossier documenten aanwezig zijn die deze verklaring tegenspreken. Deze originele verklaringen worden ter controle van de verificatie op school bijgehouden.

De vaststelling omtrent het onvoldoende beheersen van de Nederlandse taal om met goed gevolg de lessen te kunnen volgen, gebeurt door de school en wordt desgevallend gecontroleerd door de inspectie.

Naast deze eerste groep slaat de term “anderstalige nieuwkomer” ook op kinderen die officieel verblijven in een open asielcentrum. Voor deze kinderen blijft enkel de leeftijdsvoorwaarde behouden. De andere voorwaarden vervallen als de leerling een attest kan voorleggen van het asielcentrum waar hij verblijft. Dat betekent dus dat deze leerlingen in aanmerking komen voor onthaalonderwijs zolang ze in het asielcentrum verblijven én voldoen aan de leeftijdsvoorwaarde. Voor sommige leerlingen kunnen dat dus meerdere schooljaren zijn. Het schooljaar nadat ze niet meer in het asielcentrum verblijven, komen ze in aanmerking voor het vervolgjaar.

2.2. Gewezen anderstalige nieuwkomers (afgekort als GAN op het aanvraagformulier)

Gewezen anderstalige nieuwkomers zijn leerlingen in het basisonderwijs die in het voorafgaande schooljaar anderstalige nieuwkomers waren én onthaalonderwijs hebben genoten, met ten minste lestijden AN (cfr. 3.2.) of GAN (cfr 3.3.).

Wanneer een anderstalige nieuwkomer na het onthaaljaar van school verandert, dan moet de nieuwe school bij de oude school een verklaring opvragen waaruit blijkt dat deze leerling het voorafgaande schooljaar anderstalige nieuwkomer was én een onthaaljaar in die school heeft genoten.

3. De aanvullende lestijden

3.1. Voorwaarden voor het onthaaljaar

Om de financiering of subsidiëring van aanvullende lestijden voor beide groepen anderstalige nieuwkomers (AN en GAN) te bekomen, moeten alle volgende voorwaarden vervuld zijn:

• Een voldoende aantal anderstalige nieuwkomers hebben (zie punt 3.2 en 3.3);

• Het schoolbestuur moet voor elke anderstalige nieuwkomer een individueel werkplan organiseren. Uitgaande van de beginsituatie wordt een strategie uitgeschreven om de doelstellingen van het onthaalonderwijs, zoals onder punt 1 is beschreven, te realiseren. De evaluatie van de verschillende stappen wordt eveneens opgenomen in het individueel werkplan.

• Het werkplan geeft dus naast leerelementen ook leerevoluties weer, zowel binnen de aparte als binnen de geïntegreerde opvang van de anderstalige nieuwkomer. In functie van de beginsituatie en van de leerevolutie van de anderstalige nieuwkomer wordt de onthaalstrategie beschreven en opgevolgd;

• Het schoolbestuur gaat de verbintenis aan om de leerkrachten te laten deelnemen aan nascholing gericht op onthaalonderwijs. Daarbij moet elk van de volgende twee actieterreinen aan bod komen:
  - het bevorderen van taalvaardigheidsonderwijs;
  - het bevorderen van sociale integratie.

3.2. Normen voor het onthaaljaar

Scholen kiezen ervoor om te tellen per school of per scholengemeenschap. Het gelijktijdig toepassen van de beide systemen mag niet. Een school kan in één en hetzelfde schooljaar niet én op schoolniveau én op niveau van de scholengemeenschap tellen.

Het is wel mogelijk dat één of meerdere scholen van de scholengemeenschap ervoor kiezen om op schoolniveau te tellen, terwijl de overige scholen van de scholengemeenschap op het niveau van de scholengemeenschap tellen. Een individuele school mag beide systemen niet combineren.

Tijdens het schooljaar kan niet van systeem worden veranderd.

3.2.1. Per school geteld

Als er gekozen wordt om per school te tellen, worden er aanvullende lestijden voor de opvang van anderstalige nieuwkomers gefinancierd of gesubsidieerd op volgende wijze:

• Minimum aantal anderstalige nieuwkomers

De school moet een minimum aantal anderstalige nieuwkomers hebben om aanvullende lestijden te kunnen inrichten:

• Voor autonome kleuterscholen of autonome lagere scholen met slechts één vestigingsplaats, moeten er op de eerste schooldag van september of in de loop van het schooljaar in de school minimaal vier anderstalige nieuwkomers als regelmatige leerling ingeschreven zijn.

• Voor alle andere scholen moeten er op de eerste schooldag van september of in de loop van het schooljaar in de school minimaal zes anderstalige nieuwkomers als regelmatige leerling ingeschreven zijn.

• Aantal aanvullende lestijden

Van zodra het minimum aantal anderstalige nieuwkomers is bereikt, wordt het volgende aantal lestijden op het niveau van de school gefinancierd of gesubsidieerd:

• twee aanvullende lestijden per school;
• anderhalve aanvullende lestijd per anderstalige nieuwkomer.

• Herberekening

Als in de loop van het schooljaar het aantal anderstalige nieuwkomers dat als basis heeft gediend voor de vorige vaststelling met minimaal vier wordt overschreden, dan heeft de school recht op bijkomende aanvullende lestijden, nl. anderhalve aanvullende lestijd per bijkomende anderstalige nieuwkomer.

De financiering of subsidiering van aanvullende lestijden wordt stopgezet als het aantal ingeschreven anderstalige nieuwkomers minder dan twee bedraagt.

3.2.2. Per scholengemeenschap geteld

Als er gekozen wordt om per scholengemeenschap te tellen, worden aanvullende lestijden voor de opvang van anderstalige nieuwkomers op de volgende wijze gefinancierd of gesubsidieerd:

• Minimum aantal anderstalige nieuwkomers

Er moeten op de eerste schooldag van september of in de loop van het schooljaar minimaal twaalf anderstalige nieuwkomers als regelmatige leerling zijn ingeschreven in alle scholen van de scholengemeenschap samen. Scholen die tellen op schoolniveau (3.2.1) mogen hierbij niet worden opgenomen.

• Aantal aanvullende lestijden

Het aantal aanvullende lestijden dat wordt gefinancierd of gesubsidieerd op het niveau van de scholengemeenschap bedraagt:

• Anderhalve aanvullende lestijd per anderstalige nieuwkomer in de scholen (die niet tellen volgens de principes van 3.2.1).

De aanvullende lestijden worden berekend op het niveau van de scholengemeenschap maar toegekend op het niveau van de scholen.

De aanvullende lestijden worden altijd aan de school toegekend, zelfs als de berekening op het niveau van de scholengemeenschap gebeurt.

• Herberekening

Als in de loop van het schooljaar het aantal anderstalige nieuwkomers dat in de scholengemeenschap als basis heeft gediend voor de vorige vaststelling met minimaal vier wordt overschreden dan hebben de betrokken scholen recht op bijkomende aanvullende lestijden, nl. anderhalve aanvullende lestijd per bijkomende anderstalige nieuwkomer.

De financiering of subsidiëring van aanvullende lestijden wordt stopgezet als het aantal ingeschreven anderstalige nieuwkomers, minder dan vier bedraagt.

In beide gevallen wordt er geen rekening gehouden met de scholen die tellen volgens de principes vermeld onder punt 3.2.1.

3.2.3. Overdracht

Deze aanvullende lestijden voor onthaalonderwijs kunnen gedurende het volledige schooljaar worden overgedragen, om in te spelen op het soms grote verloop van onthaalleerlingen.

3.3. Normen voor het vervolgjaar (Gewezen anderstalige nieuwkomers)

Voor de opvang van gewezen anderstalige nieuwkomers wordt er voor het volledige schooljaar één aanvullende lestijd gefinancierd of gesubsidieerd per gewezen anderstalige nieuwkomer, die ingeschreven is op de eerste schooldag van oktober van het lopende schooljaar. De teldag is dus de eerste schooldag van oktober van het lopende schooljaar.

Om deze lestijden te verkrijgen, zijn er geen minimumnormen vastgelegd. Van zodra de school één gewezen anderstalige nieuwkomer telt, heeft de school recht op één aanvullende lestijd. Die lestijd blijft behouden voor de duur van het volledige schooljaar.

3.4. Enkele voorbeelden ter verduidelijking

3.4.1. Per school geteld

• Op 1 september wordt een anderstalige nieuwkomer ingeschreven die op 04/11 van het lopende schooljaar 5 jaar wordt. De school heeft voldoende anderstalige nieuwkomers om met onthaalonderwijs te starten (4 of 6). Het kind dat 5 jaar wordt op 04/11 kan vanaf 1 september meetellen als anderstalige nieuwkomer.

• Op 1 september wordt een anderstalige nieuwkomer ingeschreven die op 03/02 van het lopende schooljaar 5 jaar wordt. De school heeft voldoende anderstalige nieuwkomers om met onthaalonderwijs te starten (4 of 6). Het kind dat 5 jaar wordt op 03/02 kan niet meetellen als anderstalige nieuwkomer omdat het pas 5 jaar wordt na 31/12 van het lopende schooljaar.

• Op 15/09 zijn er 6 anderstalige nieuwkomers ingeschreven, wat recht geeft op 11 aanvullende lestijden. Op 15/10 komen er vier bij waardoor de school onmiddellijk 6 bijkomende aanvullende lestijden krijgt.

• Op 01/09 zijn er 6 anderstalige nieuwkomers ingeschreven wat recht geeft op 11 aanvullende lestijden. Op 01/11 komen er twee bij, maar dit geeft geen aanleiding tot het verkrijgen van meer aanvullende lestijden. Op 15/11 komen er nog 2 bij waardoor de school onmiddellijk 6 bijkomende aanvullende lestijden krijgt.

• Op 10/10/2007 wordt een leerling ingeschreven, die bijgevolg op 1/9/2008 nog kan voldoen aan de voorwaarden van anderstalige nieuwkomer. De school kan echter pas op 20/10/2008 starten met een onthaaljaar. Deze leerling behoudt zijn rechten als anderstalige nieuwkomer.
  Opgelet: Als de school de leerling op 1/10/2008 als gewezen anderstalige nieuwkomer telt, moet zij deze keuze behouden.

3.4.2. Per scholengemeenschap geteld

• Een scholengemeenschap telt op 15/09 van het lopende schooljaar in alle scholen samen 18 anderstalige nieuwkomers. Eén school telt er 6, een andere telt er 3, de derde telt er 4 en de vierde telt er 5. De scholengemeenschap kan in zijn geheel aanvullende lestijden ontvangen voor 18 anderstalige nieuwkomers of de eerste school kan alleen van start gaan en de anderen organiseren onthaalonderwijs op het niveau van de scholengemeenschap voor 12 anderstalige nieuwkomers.

• Een scholengemeenschap telt op 15/09 van het lopende schooljaar in alle scholen samen 18 anderstalige nieuwkomers. Eén basisschool telt er 7, een andere telt er 2, de derde basisschool telt er 4 en de vierde basisschool telt er 5. De scholengemeenschap kan in zijn geheel aanvullende lestijden ontvangen voor 18 anderstalige nieuwkomers. Wil de eerste school alleen van start gaan met haar 7 leerlingen dan tellen de andere scholen van de scholengemeenschap slechts 11 anderstalige nieuwkomers en kunnen zij geen onthaal meer organiseren op het niveau van de scholengemeenschap.

3.5. De toelage voor anderstalige nieuwkomers

Aan scholen, die aanvullende lestijden voor anderstalige nieuwkomers krijgen, wordt een toelage toegekend per anderstalige nieuwkomer. De toekenning van de toelage gebeurt als volgt: 12,5 euro per volledige maand per anderstalige nieuwkomer in de periode waarin de school het onthaaljaar organiseert.

Van zodra de school geen aanvullende lestijden voor het onthaaljaar meer kan organiseren stopt ook de toelage.

• De uitbetaling van de toelage gebeurt eind juni van het betrokken schooljaar.

• Voor het vervolgjaar is er geen extra toelage voorzien.

4. Mededeling aan uw schoolbeheerteam

4.1. Aanvraag van aanvullende lestijden in het onthaalonderwijs voor anderstalige nieuwkomers en gewezen anderstalige nieuwkomers – per school geteld

Van zodra uw school voldoet aan de hierboven vermelde voorwaarden en beslist heeft om te tellen per school (ook in het geval ze behoort tot een scholengemeenschap) vult u het Excelformulier in dat u als bijlage 1 bij de omzendbrief vindt.

Veel gegevens worden automatisch ingevuld en de meeste berekeningen gebeuren ook automatisch. Daarnaast wordt u gewaarschuwd als u bepaalde gegevens niet heeft ingevuld, of als u gegevens invult die niet overeenkomen met de regelgeving.

Vul daarom steeds het formulier in Excel in en volg de waarschuwingen en instructies daarbij nauwgezet op.

Bezorg ons het formulier via Mijn Onderwijs. De volledige werkwijze staat beschreven in de rubriek ‘Hoe en aan wie bezorgt u het formulier?’ onderaan het formulier.

4.2. Aanvraag van aanvullende lestijden in het onthaalonderwijs voor anderstalige nieuwkomers en gewezen anderstalige nieuwkomers – per scholengemeenschap geteld

Van zodra uw scholengemeenschap voldoet aan de hierboven vermelde voorwaarden, vult u het Excelformulier in dat u als bijlage 2 bij de omzendbrief vindt. Bijlage 3 bij de omzendbrief geeft u een voorbeeld over de wijze waarop punt 5 van het formulier kan worden ingevuld.

Veel gegevens worden automatisch ingevuld en de meeste berekeningen gebeuren ook automatisch. Daarnaast wordt u gewaarschuwd als u bepaalde gegevens niet heeft ingevuld, of als u gegevens invult die niet overeenkomen met de regelgeving.

Vul daarom steeds het formulier in Excel in en volg de waarschuwingen en instructies daarbij nauwgezet op.

Bezorg ons het formulier via Mijn Onderwijs. De volledige werkwijze staatbeschreven in de rubriek ‘Hoe en aan wie bezorgt u dit formulier?’ onderaan het formulier.

5. Ambten

De toegekende aanvullende lestijden voor onthaalonderwijs worden steeds aangewend in het ambt van kleuteronderwijzer of van onderwijzer. Het schoolbestuur beslist of deze lestijden worden georganiseerd in het ambt van kleuteronderwijzer en/of in het ambt van onderwijzer. De aanvullende lestijden kunnen ook worden toegekend aan de directeur of de adjunct-directeur met onderwijsopdracht.

Deze keuze heeft bepaalde consequenties voor de personeelsleden. Eens gekozen voor de ambten waarin de aanvullende lestijden voor onthaalonderwijs worden aangewend, moet het schoolbestuur de regels toepassen met betrekking tot de verdeling van de betrekkingen onder de vastbenoemde titularissen, de terbeschikkingstelling wegens ontstentenis van betrekking en de voorrang. Concreet wil dit zeggen dat het schoolbestuur:

• de aanvullende lestijden voor onthaalonderwijs moet gebruiken om de betrekkingen in het gekozen ambt te verdelen onder de vastbenoemde titularissen. Op die wijze is het mogelijk dat door de aanwending van de lestijden een terbeschikkingstelling wegens ontstentenis van betrekking wordt vermeden,
• de statutaire regels in verband met werving volgt als het tijdelijke personeelsleden aanstelt in de aanvullende lestijden voor onthaalonderwijs. Dat wil zeggen dat het schoolbestuur de verplichtingen inzake reaffectatie en voorrang moet naleven.

Als het schoolbestuur ervoor kiest om de aanvullende lestijden voor onthaalonderwijs toe te kennen aan een vastbenoemd personeelslid dat echter niet vast is benoemd in het ambt van kleuteronderwijzer of onderwijzer (bijvoorbeeld: leermeester lichamelijke opvoeding, leermeester godsdienst of niet-confessionele zedenleer, ...), kan dat alleen maar via het stelsel en onder de voorwaarden van het “verlof tijdelijk andere opdracht (TAO)”. Meer informatie hierover vindt u in de omzendbrief “Administratieve en geldelijke toestand van vast benoemde personeelsleden die tijdelijk belast worden met een andere opdracht-TAO”. http://data-onderwijs.vlaanderen.be/edulex/document.aspx?docid=14616

De betrekkingen die worden ingericht op basis van de organieke lestijden voor onthaalonderwijs, komen in aanmerking voor vacantverklaring en vaste benoeming, affectatie en mutatie.

6. Mededeling aan uw werkstation

Aanstellingen in aanvullende lestijden anderstalige nieuwkomers meldt u elektronisch aan uw werkstation met de vakcode 436. Deze vakcode moet u steeds gebruiken in combinatie met de ambten van onderwijzer (ambtcode 33), kleuteronderwijzer (ambtcode 32) , directeur met lesopdracht (ambtcode 13) of adjunct-directeur met lesopdracht (ambtcode 70).

Voorbeeld 1:

Een school heeft 11 aanvullende lestijden anderstalige nieuwkomers. Een voltijds vastbenoemde onderwijzer wordt in deze lestijden aangesteld. U maakt één bericht op de begindatum van de aanstelling met daarin twee opdrachten:

• RL 1 onderwijzer ATO 4 voor 13 u met als einddatum oneindig;
• RL 1 onderwijzer/anderstalige nieuwkomers (vakcode 436) ATO 4 voor 11 u met als einddatum oneindig.

Voorbeeld 2:

Een school heeft 8 aanvullende lestijden anderstalige nieuwkomers. Een voorrangsgerechtigde tijdelijke kleuteronderwijzer wordt in deze lestijden aangesteld. Het personeelslid heeft nog twee andere aanstellingen. De drie opdrachten samen vormen een voltijdse aanstelling. U maakt één bericht op de begindatum van de aanstelling met daarin drie opdrachten:

• RL 1 kleuteronderwijzer ATO 2 voor 4 u TADD met als einddatum 31 augustus van het lopende schooljaar;
• RL 1 kleuteronderwijzer/anderstalige nieuwkomers (vakcode 436) ATO 2 voor 8 u TADD met einddatum 31 augustus van het lopende schooljaar;
• RL 1 kleuteronderwijzer ATO 1 voor 12 u TADD (ter vervanging van personeelslid X, afwezig wegens ...) met de einddatum gelijk aan de einddatum van de afwezigheid van de titularis.

Voorbeeld 3:

Een school heeft 8 aanvullende lestijden anderstalige nieuwkomers. De directeur met 8 u lesopdracht neemt de lestijden anderstalige nieuwkomers op zich. Waar u normaal gezien de lesopdracht niet kunt meedelen, moet dat in een dergelijke situatie wel gebeuren. U maakt één bericht op de begindatum van de aanstelling met daarin twee opdrachten:

• RL 1 directeur ATO 4 voor 16 u met einddatum oneindig;
• RL 1 directeur/anderstalige nieuwkomers (vakcode 436) ATO 4 voor 8 u met einddatum oneindig.

7. FAQ’s

De FAQ’s m.b.t. het onthaalonderwijs in het basisonderwijs zijn terug te vinden via de volgende link:

http://onderwijs.vlaanderen.be/nl/onthaalonderwijs-voor-anderstalige-nieuwkomers-in-het-basisonderwijs-veelgestelde-vragen

8. Overzicht aanwending personeel

9. Bijlagen