Onderwijsonderzoeken

Capaciteitsmonitor 2021

Ontwikkeling van een capaciteitsmonitor 2021

Afgerond

15/12/2020

31/12/2021

Om in te spelen op wijzigende lokale capaciteitsbehoeften in het gewoon en buitengewoon kleuter- en leerplichtonderwijs dienen de Vlaamse Gemeenschap, de onderwijsverstrekkers en de lokale overheden een zicht te krijgen op de bestaande en toekomstige lokale capaciteitsbehoeften. De capaciteitsmonitor brengt de factoren in rekening die een invloed hebben op deze behoeften (onder meer demografie, mobiliteit van leerlingen over gemeentegrenzen heen, kans op zittenblijven en kans op uitstroom uit onderwijs). Naast uitgesproken demografische ontwikkelingen, speelt ook de vrije schoolkeuze hierbij een rol. Deze laatste impliceert immers dat de schoolbevolking in een bepaald gebied kan afwijken van wat op basis van de leeftijdsstructuur van de bevolking kan worden verwacht.

De capaciteitsmonitor vormde in het verleden een kennisbasis voor de regionale verdeling van capaciteitsmiddelen. Daarnaast werd de monitor ook gebruikt om de selectie van gepaste scholenbouwprojecten in een bepaald gebied te onderbouwen. Een actualisering van de capaciteitsmonitor moet de accuraatheid van de vraag- en aanbodgegevens updaten, mede op basis van de nieuwe bevolkingsprojecties van Statistiek Vlaanderen in 2021.

De capaciteitsmonitor moet opnieuw minstens drie prognosemodellen omvatten:

1. Gewoon basisonderwijs
2. Gewoon secundair onderwijs
3. Buitengewoon basis- en secundair onderwijs

 

De prognosemodellen moeten toelaten om betrouwbare voorspellingen te doen over de verwachte capaciteitsnoden voor de periode 2021-2036, met een bijzondere aandacht voor de projecties voor het schooljaar 2027-2028. De modellen zetten de verwachte vraag naar schoolcapaciteit af tegen het verwachte aanbod in scholen.

Tussen schooljaren 2020-2021 en 2028-2029 wordt een daling van ongeveer 40.000 leerlingen in het gewoon basisonderwijs verwacht. De afname van de vraag is te zien in alle Vlaamse provincies, behalve in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De algemene daling van de vraag leidt ertoe dat in het overgrote deel van de Vlaamse steden en gemeenten geen capaciteitstekorten verwacht worden in het gewoon basisonderwijs in 2027-2028 en, integendeel, rekening moet gehouden worden met capaciteitsoverschotten. Desalniettemin zijn er ook voor het gewoon basisonderwijs nog tekorten te verwachten in een beperkt aantal gemeenten.

Er wordt een stijging van het aantal leerlingen in het gewoon voltijds secundair onderwijs verwacht tot het schooljaar 2025-2026. De stijging tussen 2019-2020 en 2025-2026 bedraagt meer dan 45.000 leerlingen. Na een stabilisatieperiode van enkele schooljaren wordt een daling van de leerlingenaantallen voorspeld vanaf schooljaar 2028-2029. Deze tendens speelt zich af in alle provincies behalve in Vlaams-Brabant en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Daar wordt een continue stijging van de leerlingenaantallen verwacht tot en met schooljaar 2030-2031. De verwachte tekorten in het gewoon voltijds secundair onderwijs doen zich Vlaanderenbreed voor, in steden en gemeenten in alle provincies.   

Door de hogere mate van onzekerheid van voorspellingen voor het buitengewoon onderwijs, hanteerden de onderzoekers twee verschillende prognosemethoden. Voor het buitengewoon basisonderwijs komen die twee methoden tot uiteenlopende voorspellingen, waardoor eenduidige conclusies moeilijk te trekken zijn. Voor het buitengewoon secundair onderwijs voorspellen de twee methoden eenzelfde trend, met name een stijging van de leerlingenaantallen tijdens het komende decennium.  Beide methoden voorspellen een toename van de vraag in het buitengewoon secundair onderwijs in (bijna) alle onderwijszones. Gegeven de verwachte stijging van de leerlingenaantallen, worden er verspreid over heel Vlaanderen capaciteitstekorten verwacht. Volgens beide methoden is het te verwachten tekort in het buitengewoon secundair onderwijs hoger dan in het buitengewoon basisonderwijs.

Naast het rapport worden ook Exceldocumenten voor de aanmaak van (boven)gemeentelijke rapporten gepubliceerd: 1 Exceldocument voor gewoon basisonderwijs, 3 voor gewoon secundair onderwijs, 1 voor buitengewoon basisonderwijs en 1 voor buitengewoon secundair onderwijs. Er is ook een template voor het opmaken van een gemeentelijk rapport voor het gewoon basis- en secundair onderwijs en een template voor het opmaken van een onderwijszonerapport voor het buitengewoon basis- en secundair onderwijs.

12835

Havermans Nele (KU Leuven)

Ad hoc